Τι είναι οι διαθλαστικές ανωμαλίες;

Σε ένα φυσιολογικό μάτι με καλή όραση, η εικόνα των αντικειμένων που βλέπουμε σχηματίζεται πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα.

Οι διαθλαστικές ανωμαλίες είναι ατέλειες του οπτικού συστήματος του ματιού πού έχουν σαν αποτέλεσμα να μην σχηματίζεται καθαρή εικόνα των αντικειμένων στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την θολή ή παραμορφωμένη αντίληψη του περιβάλλοντος και κακή όραση.

Οι κύριες διαθλαστικές ανωμαλίες είναι: η μυωπία, η υπερμετρωπία, ο αστιγματισμός και η πρεσβυωπία.

Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία και στις δευτερεύουσες διαθλαστικές ατέλειες του ματιού, που έως πρόσφατα περιγράφονταν σαν ανώμαλος αστιγματισμός.

Μυωπία

Η μυωπία εκδηλώνεται με θολή όραση για τα μακρινά αντικείμενα, ενώ η κοντινή όραση είναι πολύ καλύτερη. Στη μυωπία το μήκος το βολβού του ματιού είναι δυσανάλογα μεγάλο με αποτέλεσμα η εικόνα των αντικειμένων που βλέπουμε να σχηματίζεται μπροστά από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού.

Η μυωπία αρχίζει να εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία και ο ρυθμός αύξησής της ποικίλλει. Υπάρχει κληρονομική προδιάθεση και μπορεί να συνεχίσει την αύξησή της στην ενήλικη ζωή.

Ανάλογα με την σοβαρότητα της μυωπίας αυτή ταξινομείται σαν ελαφρή (έως 2 διοπτρίες), μέση (2 έως 6 διοπτρίες) και υψηλή μυωπία (άνω των 6 διοπτριών).

Η μυωπία εκτός από την θόλωση της μακρινής όρασης, συχνά συνοδεύεται και από άλλα οφθαλμολογικά προβλήματα (αύξηση της πίεσης του ματιού, “μυγάκια” στα μάτια, αποκόλληση αμφιβληστροειδούς κ.α). Αυτό σημαίνει ότι κάθε άτομο με μυωπία άνω των 2 διοπτριών, μετά την ηλικία των 20 ετών, πρέπει να υποβάλλεται σε πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο 1 φορά τον χρόνο.

Η μυωπία αντιμετωπίζεται σήμερα κυρίως με την χρήση του Excimer Laser (με τις μεθόδους Lasik και a-PRK) εφ΄όσον δεν ξεπερνά τις 10-12 διοπτρίες.

Για την πολύ υψηλή μυωπία μπορούν να χρησιμοποιηθούν άλλες μέθοδοι ,όπως η τοποθέτηση ενός φακικού ενδοφακού ή αφαίρεση του κρυσταλλοειδούς φακού του ματιού (RLE).

Υπερμετρωπία

Στην υπερμετρωπία η εικόνα (είδωλο) του αντικειμένου σχηματίζεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή, γιατί συνήθως το μήκος του βολβού είναι μικρότερο από το μέσο όρο.

Η υπερμετρωπία εμφανίζεται στην νηπιακή ηλικία, αν και δεν γίνεται πάντα αντιληπτή σαν θόλωση όρασης στα παιδιά. Στην παιδική ηλικία η υπερμετρωπία μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει συγκλίνοντα στραβισμό. Επίσης μπορεί να προκαλέσει αμβλυωπία (τεμπέλιασμα) του ενός ή και των δύο ματιών.

Συνήθως άτομα με χαμηλή υπερμετρωπία, μέχρι την ηλικία των 40 ετών έχουν εξαιρετική μακρινή όραση, αλλά από αυτή την ηλικία και μετά αρχίζουν να δυσκολεύονται στην κοντινή. Κάποια χρόνια αργότερα θα παρουσιάσουν και δυσκολία στην μακρινή όραση, κυρίως τηλεόραση και οδήγηση τη νύχτα.

Η υπερμετρωπία αντιμετωπίζεται με διαθλαστική επέμβαση Excimer Laser – FemtoLasik, αν είναι έως 5 d, ή αλλαγή του κρυσταλοειδούς φακού με ενδοφακό σε υψηλότερες διοπτρίες.

Αστιγματισμός

Ο αστιγματισμός μειώνει την καθαρότητα της όρασης τόσο για τα κοντινά όσο και για τα μακρινά αντικείμενα. Συνήθως γίνεται ενοχλητικός όταν ξεπερνά την 1 διοπτρία και ειδικά στο σκοτάδι.

Ο αστιγματισμός οφείλεται σε ασυμμετρία της καμπυλότητας του κερατοειδούς χιτώνα του ματιού.

Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τον σχηματισμό 2 ειδώλων για κάθε αντικείμενο που βλέπουμε, κάτι που γίνεται συνήθως αντιληπτό σαν μία θολή και παραμορφωμένη εικόνα.

Ο αστιγματισμός εμφανίζεται στην νηπιακή ηλικία και μεταβάλλεται ελάχιστα στην ενήλικη ζωή.
Μπορεί να συνοδεύει την μυωπία ή την υπερμετρωπία, αλλά κάποιες φορές αποτελεί την μοναδική κύρια διαθλαστική ανωμαλία.

Η αντιμετώπιση του αστιγματισμού γίνεται κυρίως με την μέθοδο Lasik και εφόσον δεν ξεπερνά τις 5 διοπτρίες.

Πρεσβυωπία

Πρεσβυωπία είναι η δυσκολία στην κοντινή όραση (π.χ. διάβασμα), που αναπτύσσεται σταδιακά μετά την ηλικία των 40 ετών.

Η πρεσβυωπία αντιμετωπίζεται είτε με τη μέθοδο Lasik ή με τη μέθοδο RLE.

Πρέπει να τονιστεί ότι με τη μέθοδο Lasik η θεραπεία βασίζεται στη δημιουργία χαμηλής μυωπίας στον δευτερεύοντα οφθαλμό, κάτι που ελάχιστα επηρεάζει τη μακρινή όραση, αλλά μειώνει την ανάγκη για γυαλιά διαβάσματος κατά 60-90%. Αυτή η θεραπεία μπορεί να συνδυαστεί με ηθελημένη μεταβολή μιας παραμέτρου που λέγεται σφαιρική εκτροπή, στον δευτερέυοντα οφθαλμό, βελτιωνοντας ακόμα περισσότερο την κοντινή όραση.

Με τη μέθοδο RLE τα αποτελέσματα είναι καλύτερα, ειδικά σε άτομα άνω των 50-55 ετών.

Μια άλλη μέθοδος με ραδιοκύματα (CK) έχει καλά αλλά προσωρινά αποτελέσματα.

Εκτροπές Ανώτερης Τάξης (Higher Order Aberrations)

Μέχρι σχετικά πρόσφατα οι κύριες διαθλαστικές ανωμαλίες (μυωπία, υπερμετρωπία και αστιγματισμός) αποτελούσαν τον μοναδικό στόχο της διαθλαστικής χειρουργικής. Είναι αλήθεια ότι η ακριβής διόρθωση των ανωμαλιών αυτών προσφέρει όραση εφάμιλλη με αυτή των γυαλιών ή των φακών επαφής στα περισσότερα άτομα. Υπάρχει όμως ένας αριθμός ατόμων που δεν έχουν τέλεια όραση κάτω από δύσκολες συνθήκες (π.χ. οδήγηση το βράδυ) ακόμα και μετά από τέλεια διόρθωση του κύριου διαθλαστικού τους προβλήματος. Αυτό ήταν γνωστό από παλαιότερα, αλλά έγινε δυνατό να μελετηθεί πρόσφατα χάρις στην εξέλιξη της τεχνολογίας.

Οι αιτίες που προκαλούν αυτή την πτώση στη ποιότητα της όρασης κάτω από ορισμένες συνθήκες ονομάζονται εκτροπές ανώτερης τάξης (higher order aberrations) και είναι σήμερα δυνατό να μετρηθούν και να αντιμετωπιστούν με ακρίβεια.

Ο τύπος θεραπείας με Laser όλων πια των διαθλαστικών ανωμαλιών ονομάζεται Wavefront Guided Ablation.

Ορισμένα τελευταίου τύπου Laser έχουν ενσωματώσει το παραπάνω, στην βασική μορφή θεραπείας.

Η θεραπεία με Wavefront Guided Ablation δεν είναι απαραίτητη για το 80-90% των ατόμων. Ο ειδικός στη Διαθλαστική Χειρουργική Οφθαλμίατρος θα αποφασίσει σχετικά μετά από μελέτη του κάθε περιστατικού.