Τι είναι οι διαθλαστικές ανωμαλίες;

Σε ένα φυσιολογικό μάτι με καλή όραση, η εικόνα των αντικειμένων που βλέπουμε σχηματίζεται πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. (εικόνα 1)
 
Οι διαθλαστικές ανωμαλίες είναι ατέλειες του οπτικού συστήματος του ματιού πού έχουν σαν αποτέλεσμα να μην σχηματίζεται καθαρή εικόνα των αντικειμένων στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την θολή ή παραμορφωμένη αντίληψη του περιβάλλοντος και κακή όραση.

Οι κύριες διαθλαστικές ανωμαλίες είναι
η μυωπία,
η υπερμετρωπία,
ο αστιγματισμός και
η πρεσβυωπία.

Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία και στις δευτερεύουσες διαθλαστικές ατέλειες του ματιού, που έως πρόσφατα περιγράφονταν σαν ανώμαλος αστιγματισμός.
 

► ΜΥΩΠΙΑ

Η μυωπία εκδηλώνεται με θολή όραση για τα μακρινά αντικείμενα, ενώ η κοντινή όραση είναι πολύ καλύτερη. Στη μυωπία το μήκος το βολβού του ματιού είναι δυσανάλογα μεγάλο με αποτέλεσμα η εικόνα των αντικειμένων που βλέπουμε να σχηματίζεται μπροστά από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού. (εικόνα 2)
 
Η μυωπία αρχίζει να εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία και ο ρυθμός αύξησής της ποικίλλει. Υπάρχει κληρονομική προδιάθεση και μπορεί να συνεχίσει την αύξησή της στην ενήλικη ζωή.

Ανάλογα με την σοβαρότητα της μυωπίας αυτή ταξινομείται σαν ελαφρή (έως 2 διοπτρίες), μέση (2 έως 6 διοπτρίες) και υψηλή μυωπία (άνω των 6 διοπτριών).

Η μυωπία εκτός από την θόλωση της μακρινής όρασης, συχνά συνοδεύεται και από άλλα οφθαλμολογικά προβλήματα (αύξηση της πίεσης του ματιού, "μυγάκια" στα μάτια, αποκόλληση αμφιβληστροειδούς κ.α). Αυτό σημαίνει ότι κάθε άτομο με μυωπία άνω των 2 διοπτριών, μετά την ηλικία των 20 ετών, πρέπει να υποβάλλεται σε πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο 1 φορά τον χρόνο.

Η μυωπία αντιμετωπίζεται σήμερα κυρίως με την χρήση του Excimer Laser (με τις μεθόδους Lasik και a-PRK) εφ΄όσον δεν ξεπερνά τις 10-12 διοπτρίες.

Για την πολύ υψηλή μυωπία μπορούν να χρησιμοποιηθούν άλλες μέθοδοι ,όπως η τοποθέτηση ενός φακικού ενδοφακού ή αφαίρεση του κρυσταλλοειδούς φακού του ματιού (RLE).



► ΥΠΕΡΜΕΤΡΩΠΙΑ

Στην υπερμετρωπία το μήκος του βολβού του ματιού είναι δυσανάλογα μικρό με αποτέλεσμα η εικόνα των αντικειμένων να σχηματίζεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού. (εικόνα 3)

Η υπερμετρωπία εμφανίζεται πάντα στην νηπιακή ηλικία, χωρίς όμως να προκαλεί ιδιαίτερα ενοχλήματα αν είναι χαμηλή. Αυτό οφείλεται στην μεγάλη προσαρμοστική ικανότητα του φακού του ματιού στην παιδική ηλικία. Αν η υπερμετρωπία είναι υψηλή τότε μπορεί να προκαλέσει απόκλιση του ματιού (στραβισμό) στην παιδική ηλικία και/ή τεμπέλιασμα (αμβλυωπία).

Η αύξηση της υπερμετρωπίας ολοκληρώνεται περίπου στην ηλικία των 5-6 ετών, ενώ παρουσιάζει μείωση μετά την ηλικία των 8-9 ετών.

Μετά την ηλικία των 30-35 ετών εκδηλώνεται αρχικά με δυσκολία στην κοντινή όραση και αργότερα και στην μακρινή. Η εκδήλωση των συμπτωμάτων της υπερμετρωπίας στην ενήλικη ζωή οφείλεται στη φυσιολογική μείωση, με τον χρόνο, της προσαρμοστικής ικανότητας του ματιού και όχι στη ξαφνική εμφάνισή της.

Σε όλες όμως τις περιπτώσεις προκαλείται μια σταδιακά αυξανόμενη ανάγκη για γυαλιά στο μέχρι εκείνη τη στιγμή άτομο με φυσιολογική όραση.

H υπερμετρωπία αντιμετωπίζεται με την μέθοδο Lasik αν δεν υπερβαίνει τις 5 διοπτρίες, ενώ για υψηλότερη υπερμετρωπία υπάρχουν άλλες χειρουργικές μέθοδοι.

Για υψηλότερη υπερμετρωπία και ειδικά μετα την ηλικία των 40-45 ετών, οι καταλληλότερες μέθοδοι είναι η αφαίρεση του κρυσταλλοειδή φακού του ματιού με τοποθέτηση ενός πολυεστιακού ενδοφακού (RLE).



► ΑΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΣ

Ο αστιγματισμός μειώνει την καθαρότητα της όρασης τόσο για τα κοντινά όσο και για τα μακρινά αντικείμενα. Συνήθως γίνεται ενοχλητικός όταν ξεπερνά την 1 διοπτρία και ειδικά στο σκοτάδι.

Ο αστιγματισμός οφείλεται σε ασυμμετρία της καμπυλότητας του κερατοειδούς χιτώνα του ματιού. (εικόνα 4)

Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τον σχηματισμό 2 ειδώλων για κάθε αντικείμενο που βλέπουμε, κάτι που γίνεται συνήθως αντιληπτό σαν μία θολή και παραμορφωμένη εικόνα. (εικόνα 5)

Ο αστιγματισμός εμφανίζεται στην νηπιακή ηλικία και μεταβάλλεται ελάχιστα στην ενήλικη ζωή.
Μπορεί να συνοδεύει την μυωπία ή την υπερμετρωπία, αλλά κάποιες φορές αποτελεί την μοναδική κύρια διαθλαστική ανωμαλία.

Η αντιμετώπιση του αστιγματισμού γίνεται κυρίως με την μέθοδο Lasik και εφόσον δεν ξεπερνά τις 5 διοπτρίες.



► ΠΡΕΣΒΥΩΠΙΑ

Πρεσβυωπία είναι η δυσκολία στην κοντινή όραση (π.χ. διάβασμα), που αναπτύσσεται σταδιακά μετά την ηλικία των 40 ετών.

Η πρεσβυωπία αντιμετωπίζεται είτε με τη μέθοδο Lasik ή με τη μέθοδο RLE.

Πρέπει να τονιστεί ότι με τη μέθοδο Lasik η θεραπεία βασίζεται στη δημιουργία χαμηλής μυωπίας στον δευτερεύοντα οφθαλμό, κάτι που ελάχιστα επηρεάζει τη μακρινή όραση, αλλά μειώνει την ανάγκη για γυαλιά διαβάσματος κατά 60-90%. Αυτή η θεραπεία μπορεί να συνδυαστεί με ηθελημένη μεταβολή μιας παραμέτρου που λέγεται σφαιρική εκτροπή, στον δευτερέυοντα οφθαλμό, βελτιωνοντας ακόμα περισσότερο την κοντινή όραση.

Με τη μέθοδο RLE τα αποτελέσματα είναι καλύτερα, ειδικά σε άτομα άνω των 50-55 ετών.

Μια άλλη μέθοδος με ραδιοκύματα (CK) έχει καλά αλλά προσωρινά αποτελέσματα.

► ΕΚΤΡΟΠΕΣ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΤΑΞΗΣ (higher order aberrations)

Μέχρι σχετικά πρόσφατα οι κύριες διαθλαστικές ανωμαλίες (μυωπία, υπερμετρωπία και αστιγματισμός) αποτελούσαν τον μοναδικό στόχο της διαθλαστικής χειρουργικής. Είναι αλήθεια ότι η ακριβής διόρθωση των ανωμαλιών αυτών προσφέρει όραση εφάμιλλη με αυτή των γυαλιών ή των φακών επαφής στα περισσότερα άτομα. Υπάρχει όμως ένας αριθμός ατόμων που δεν έχουν τέλεια όραση κάτω από δύσκολες συνθήκες (π.χ. οδήγηση το βράδυ) ακόμα και μετά από τέλεια διόρθωση του κύριου διαθλαστικού τους προβλήματος. Αυτό ήταν γνωστό από παλαιότερα, αλλά έγινε δυνατό να μελετηθεί πρόσφατα χάρις στην εξέλιξη της τεχνολογίας.

Οι αιτίες που προκαλούν αυτή την πτώση στη ποιότητα της όρασης κάτω από ορισμένες συνθήκες ονομάζονται εκτροπές ανώτερης τάξης (higher order aberrations) και είναι σήμερα δυνατό να μετρηθούν και να αντιμετωπιστούν με ακρίβεια. (εικόνα 6)

Ο τύπος θεραπείας με Laser όλων πια των διαθλαστικών ανωμαλιών ονομάζεται Wavefront Guided Ablation.

Ορισμένα τελευταίου τύπου Laser έχουν ενσωματώσει το παραπάνω, στην βασική μορφή θεραπείας.

Η θεραπεία με Wavefront Guided Ablation δεν είναι απαραίτητη για το 80-90% των ατόμων. Ο ειδικός στη Διαθλαστική Χειρουργική Οφθαλμίατρος θα αποφασίσει σχετικά μετά από μελέτη του κάθε περιστατικού.